Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhấn mạnh trong một bức thư gửi tới cuộc hội đàm từ ngày 29 tháng 5 đến ngày 2 tháng 6 tại Paris rằng ô nhiễm nhựa là “quả bom hẹn giờ và một thảm họa”.

Trên thực tế, thế giới đang phải gánh chịu hậu quả từ việc tiêu thụ và sản xuất nhựa thiếu bền vững, xử lý và tái chế rác thải kém hiệu quả.

Theo Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, khoảng 460 triệu tấn nhựa được sản xuất mỗi năm. Con số này có thể tăng gấp ba lần vào năm 2060. Đáng lo ngại, khoảng 2/3 lượng nhựa sản xuất ra mỗi năm bị thải ra môi trường sau khi sử dụng một hoặc nhiều lần, và chưa đến 10% được tái chế.

Các nhà khoa học cảnh báo rằng hầu hết rác thải nhựa không phân hủy trong nhiều thập kỷ, thậm chí hàng thế kỷ. Đồng thời, vật liệu nhựa bị xói mòn sẽ tồn tại ở dạng vi nhựa, sẽ được cá và nhiều sinh vật khác hấp thụ, do đó nhanh chóng xâm nhập vào chuỗi thức ăn toàn cầu.

Nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng vi nhựa có mặt từ đáy biển sâu nhất cho đến những đỉnh núi cao nhất như đỉnh Everest. Ở người, vi hạt nhựa có thể được phát hiện trong máu, sữa mẹ và nhau thai.

Theo nghiên cứu của Viện 5 Gyres có trụ sở tại Mỹ, lượng rác thải nhựa đổ ra các đại dương trên thế giới đã tăng lên đáng kể kể từ năm 2005. Năm 2019, có khoảng 171 nghìn tỷ hạt vi nhựa trôi nổi trong đại dương. Con số đó có thể tăng gấp ba vào năm 2040 nếu thế giới không có hành động quyết đoán hơn.

Những con số trên vẽ nên một bức tranh ảm đạm về tình trạng ô nhiễm nhựa trên thế giới ngày nay. Bà Inger Anderson, Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường Liên hợp quốc nhấn mạnh, thói quen vứt bỏ các sản phẩm nhựa đang gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, giết chết hệ sinh thái trái đất, làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu và gây nguy hiểm cho sức khỏe con người.

Theo nghiên cứu của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, sản xuất và sử dụng nhựa có thể thải ra 19% khí nhà kính vào năm 2040. Đây là yếu tố chính cản trở thế giới thực hiện các cam kết về biến đổi khí hậu trong Thỏa thuận khí hậu Paris nhằm hạn chế mức tăng nhiệt độ trung bình toàn cầu ở mức 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp.

Nhằm bảo vệ hành tinh khỏi tác hại của ô nhiễm nhựa, vào tháng 3 năm 2022, Liên Hợp Quốc đã đồng ý bắt đầu quá trình đàm phán hiệp ước quốc tế đầu tiên về ô nhiễm nhựa.

Các cuộc đàm phán gần đây tại Paris đánh dấu giai đoạn thứ hai trong năm giai đoạn đàm phán hứa hẹn các thỏa thuận lịch sử về sản xuất, sử dụng các sản phẩm nhựa và xử lý chất thải nhựa. Các cuộc đàm phán đã thu hút hàng ngàn đại diện và hơn 1.500 nhà khoa học và đại diện doanh nghiệp đến từ 175 quốc gia trên thế giới.

Theo kế hoạch, giai đoạn đàm phán tiếp theo sẽ được tổ chức vào năm 2023 và 2024, trước khi phê chuẩn hiệp định vào giữa năm 2025.

Tại một cuộc họp đàm phán gần đây ở Paris, các bên đã thảo luận về lệnh cấm nhựa sử dụng một lần, hạn chế sử dụng một số hóa chất, giảm sản xuất và tiêu thụ cũng như tăng cường trách nhiệm của nhà sản xuất. Trong khi các mục tiêu và tham vọng của mỗi quốc gia vẫn khác nhau, các nhà phân tích cho rằng các cuộc đàm phán đã một lần nữa làm suy yếu quyết tâm tạo ra một thỏa thuận quốc tế ràng buộc về mặt pháp lý để ngăn chặn một trong những thảm họa môi trường tồi tệ nhất hành tinh.

Inger Anderson, giám đốc điều hành của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc, nhấn mạnh rằng cộng đồng quốc tế đang đứng trước cơ hội “chỉ có một lần trong đời” để cùng nhau thống nhất về các quy định cần thiết nhằm giúp ngăn chặn ô nhiễm nhựa trên toàn cầu. Kêu gọi áp dụng rộng rãi hơn các biện pháp tái sử dụng và tái chế nhựa trên toàn cầu, đồng thời thúc đẩy sản xuất các vật liệu thay thế. Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc nhắc lại rằng những nỗ lực này sẽ giúp giảm 80% ô nhiễm nhựa hàng năm vào năm 2040 và giảm 50% các sản phẩm nhựa sử dụng một lần, qua đó góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. (qua)